Franchising’ de Başarısızlık Nedenleri

Önceki yazılarımda da belirttiğim üzere, uzmanlık alanım olan franchising ile ilgili başka yerde bulamayacağınız özgün bilgileri fırsat buldukça blogumda paylaşmak istiyorum.

 

Bunlardan birisi de “Franchising’ de Genel Başarısızlık Nedenleri” ! Burada sözü edilen başarısızlık hem franchise veren (franchisor) hem de franchise alan (franchisee) için söz konusu olabilecek başarısızlık. Bununla birlikte, yüzleşilecek olan tek bir sonuç var: Sistemin başarısızlığı. Zira, franchising özünde tarafların oluşturduğu bir sistem ve bu sistem içerisinde herhangi bir tarafın başarısızlığı tüm sistemin başarısızlığı anlamına gelmekte. Franchising’ de başarısızlık nedenleri şu başlıklar altında incelenebilir:

 

Kasıtlı Hile

Çok fazla rastlanmasa da franchise sistemlerinin başarısızlık nedenlerinden birisi kasıtlı hiledir. Franchise sisteminin ilk ortaya çıktığı zamanlarda çokça görülen hile, günümüzde özellikle ABD’ de uygulanan katı kurallar ve yasalar sayesinde neredeyse yok denecek kadar azdır. Ancak buradaki hile sözcüğünden, her zaman kasıtlı hareket anlaşılmamalıdır. Zora düşen bir franchisor’ un bile bile sisteme üye kabul etmesi de kasıtlı hile olarak addedilmelidir.

 

Kötü Yapılandırılmış Franchise Sistemi

Franchising’ de başarısızlık sebeplerinin belki de en başta geleni kötü yapılandırılmış bir franchise sistemidir. Yapılan yanlışlar sistemin bütünü üzerinde görülebileceği gibi, bazen de alt kısımlarda saydığımız daha spesifik hususlarda karşımıza çıkabilmektedir.

 

Eksik Deneme ile Pazara Çıkılmış Olması

Bu durum özellikle yeni kurulan bir şirketin franchisor olarak pazarda boy göstermesi sonucunda veya franchisor’un sahip olduğu prototip üzerinde yeterince çalışma gerçekleştirilmemiş olması neticesinde görülmektedir.

 

Franchisor’ un Yaşadığı Ekonomik Problemler

Özellikle ekonomik daralma / kriz dönemlerinde sistemin lokomotifi konumunda olan franchisor firmaların mali sıkıntıya düşmeleri de bir neden olarak sayılabilir. Bu problemlerin sisteme yansıması ise, diğer sebeplere göre çok daha hızlı bir biçimde olmakta ve çoğunlukla geriye kendi başlarının çaresine bakmak zorunda kalan, sadece tabelaya sahip bir franchisee kitlesi kalmaktadır.

 

Franchisee Sayısının Planlanan Sayının Çok Altında Kalması

Franchising sistemi yapılandırılırken genellikle belli bir franchisee sayısı hedeflenmekte ve tüm projeksiyonlar bu sayıya göre yapılmaktadır. Sistem kurucusu da bu sayıya göre bir yatırım yapmakta, personel istihdam etmekte, üretimini organize etmekte, kısaca tüm süreçlerini bu doğrultuda yapılandırmaktadır. Ancak özellikle piyasadan ve/veya franchise pazarlamasında yapılan hatalardan dolayı nokta sayısı planlananın çok altında kalabilmekte ve optimum büyüklük yakalanamadığından sistemin etkin çalışması mümkün olamamaktadır.

 

Stratejik ve Taktiksel Hatalar

Bazen sistemin kuruluşu ve başlangıç aşaması sorunsuz şekilde gerçekleştirilse ve başarılı bir şekilde çalışma yürütülse dahi, uzun dönemli stratejik veya kısa dönemli taktik planlar bakımındn hatalar yapılabilmekte ve bu da zaman içerisinde sistemin başarısız olmasına yol açabilmektedir.

 

Yasal Nedenler

Yasalarda meydana gelebilecek beklenmedik değişiklikler ve özellikle sistemin ana satış kalemi üzerinde ortaya çıkabilecek kısıtlar franchise sistemini zora sokabilmekte ve başarısızlığa neden olabilmektedir.

 

Yanlış Franchisee Seçimi

Özellikle kuruluş aşamasında sisteme dahil olmak isteyen franchisee’ lerin çoğu yeterli analiz yapılmadan kabul edilmekte, sistemin çarklarının dönmeye başlaması franchisor firmaya cazip gelmektedir. Ancak iyi seçilmemiş franchisee’ ler zaman içerisinde sisteme zarar vermeye başlayacak ve başarısızlık nedeni olabilecektir. Üstelik bu risk multi franchising söz konusu olduğunda, franchisee’ in sahip olduğu birim sayısının artması ile doğru orantılı olarak artmaktadır.

 

Franchisee’ lerin Ekonomik Sıkıntıya Düşmesi

Yine doğru değerlendirme yapılmamasına bağlı olarak zaman içerisinde franchisee’ lerin ekonomik sıkıntıya düşmesi söz konusu olabilmekte ve bu da sistem başarısızlığına yol açabilmektedir. Özellikle ana firmaya olan borçların zaman içerisinde artması ve ödenememesi büyük çaplı sorunları doğuracaktır.

 

Sistem Genelinde Çok Fazla Dış Kaynak Kullanılması Nedeniyle Görece Karsızlık

Özellikle üretici olmayan franchisor’ lar tarafından yürütülen ve dışarıdan al-sat üzerine kurulan sistemlerde sistem karlılığı düşük olmakta, bu da zincir içerisindeki bir halka için risk oluşturmaktadır.

 

Aşırı ve Hızlı Büyüme Nedeniyle Kontrolün Kaybedilmesi

Franchising’ de başarısızlık nedenleri arasında normalden hızlı büyüme neticesinde kontrolü kaybetme de önemli bir paya sahiptir.

 

Franchisee’ lere Verilen Aşırı Taviz

Çok farklı nedenlerle ve amaçlarla da olsa franchisee’ lere verilen aşırı tavizler zaman içerisinde başka tavizleri doğurmakta ve sistem disiplinini tehdit eder hale gelmektedir. Bununla birlikte franchise sisteminin özelliği olarak bu tür tavizler çok hızlı bir biçimde tüm franchisee’ ler tarafından duyulmakta ve sistem bütününe yayılmaktadır.

 

Ürünün / Hizmetin Dış Ülke Pazarlarına Uygun Olmaması

Bazen bir ülke tüketicisi açısından başarı sağlayan bir ürün veya hizmet, aynı global franchisor veya başka bir yerel franchisor tarafından bir başka ülkeye sunulduğunda başarı gösterememektedir.

 

Yüksek Fiyatlama, İthal Edilen Sistemlerdeki Aşırı Değerlilik

Gerek franchise fee, gerekse sisteme giriş sonrası söz konusu olabilecek her türlü maliyetin yüksek olması franchisee’ in mali yapısını bozabilmekte ve başarısızlığa neden olabilmektedir. Ayrıca, yurt dışından ithal edilen sistemlerde ve bu doğrultudaki girdi maliyetlerinde dövize bağlı olarak yapılan fiyatlamalarda kur riskleri de başarısızlık nedeni olabilmektedir.

 

Özellikle Uluslararası Franchising’ de Eksik Pazar Araştırması, Lokal Pazarı Tanımama

Franchising sistemi ile olsun, doğrudan yatırım ile olsun yabancı bir yatırımcının başka bir ülkede bulunacağı faaliyet öncesinde yapacağı pazar araştırması eksik veya yanlış ise, medyada sıklıkla duyduğumuz üzere, belli bir süre sonra yerel pazardan çekilmeye varabilecek başarısızlık hikayeleri yazılabilmektedir.

 

Yanlış Master-Franchise Seçimi

Sistemin bir başka ülkedeki temsilcisi olacak olan master franchise’ ın yanlış seçilmesi de büyük başarısızlıkları beraberinde getirmekte ve firmanın bir daha o pazara hiç girememesine varan ağır sonuçlar doğurabilmektedir.

 

Lokasyon Seçiminde Yapılan Hatalar

Bu konuda yapılan bir hata belki büyük bir başarısızlığa yol açmasa da, lokasyon seçimine gereken özenin gösterilmemesi nedeniyle arka arkaya yapılan hatalı hamleler ciddi sorunlar yaratabilmektedir.

 

Dışsal Faktörler

Ülke genelinde veya global olarak yaşanabilecek ekonomik krizler, işletmenin elinde olmayan çevresel faktörler nedeniyle de franchising’ de başarısızlıklar yaşanabilmektedir.

 

Yetersiz Destek / Eksik Eğitim

Sistemin pazarlanması esnasında sıklıkla telaffuz edilen ve artık klişeleşmiş bulunan sınırsız destek ve eğitim taahhütleri bazen uygulamada göz ardı edilmekte, yerine getirilmemektedir veya yetersiz olarak sunulmaktadır. Bu da önemli bir başarısızlık nedeni olarak düşünülebilir.

 

Lojistik Anlamda Yapılan Hatalar

Bazen her şey doğru olarak başlasa ve sürdürülse dahi, özellikle ürün franchise’ larında yaşanan lojistik problemleri başarısızlık faktörü olabilmektedir. Yanlış ürün sevkiyatları, yaşanan gecikmeler, hasarlı ürün teslimi gibi hatalar yoğun rekabet ortamında özellikle franchisee’ lere büyük zarar verebilmektedir.

 

İşin Başında Bulunmama

Bazı franchise sistemlerinde önşartlardan birisi, franchisee’ in işin başında bizzat bulunması, yönetmesi ve o birimde çalışmasıdır. Bunlar dışında kalanlar için, franchise alanın işin başında bulunmaması, işin gerektirdiği amatör öğeleri yerine getirmekten uzan kurumsal bir yatırımcı olması bazı durumlarda başarısızlığa yol açabilmektedir. Benzer şekilde, bir yatırımcıya birden fazla birim teslim edilmesi de bu sonucu doğurabilmektedir.

 

Franchisee’ a Bırakılan Düşük Kar Marjı

Yazılarımızda sıklıkla vurguladığımız ve vurgulayacağımız yanlışlıklardan birisi de franchisee’ lere sadece faaliyetlerini sürdürebilecekleri oranda bir kar marjı bırakılması ve bunun sistemin sürdürülebilirliğine büyük zarar vermesidir. Bunun doğal sonucu ise, başarısızlık olmaktadır.

 

 

Bu yazımızda saydıklarımızın dışında, mücbir sebepler gibi başka nedenler de franchise sisteminin başarısızlığında pay sahibi olabilmektedir. Özellikle Türkiye’ de yaşanan franchising yanlışlarına değindiğimiz “Türk Usulü Franchising” başlıklı yazımızı da okumanızı tavsiye etmekteyiz.

 

 

1 Comment

Bir yanıt yazın

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir