Koronavirüs yazılarımın ilkini İşletme Ölçeğine Bağlı Olarak, Koronavirüs Salgını Sonrası Ekonomik Görünüm Tahminlerim (Koronavirüs Yazıları – I) başlığı ile yayınlamış ve bu yazımda Koronavirüs pandemisi sonrasında ortaya çıkması muhtemel tabloyu işletme büyüklüklerini temel alarak tahminlemeye çalışmıştım. Bununla birlikte, tartışılması gereken bir diğer konu da, aslında şu anda içinden geçtiğimiz süreçte farkında olarak veya farkında olmadan yaptığımız ve kanaatimce salgın sonrası dönemde zorunlu olarak sürdürmek durumunda kalacağımız tasarruflardır.

Koronavirüs pandemisi sürecinde bir çok işletme farkında olsun veya olmasın (ilk aşamada mecburi olarak yapmak zorunda kaldıkları yüksek giderlerin sonrasında) özellikle Genel Yönetim Giderleri üzerinde oldukça büyük oranda bir tasarruf sağlamaktadır. Aynı şekilde, evlerinde kalan tüm bireyler için de bu tasarruf söz konusudur, zira şu anda sosyal giderler minimize olmuş, giyim harcamaları durma noktasına gelmiş, seyahat masrafları dip seviyeye ulaşmış ve bunun gibi daha bir çok hane gideri sıfıra yaklaşmış bulunmaktadır.

Eğer salgın nedeniyle kişisel gelirinizde bir azalma olmamışsa (işinizi kaybetmemişseniz, ücretsiz izine çıkmamışsanız vb.) bu durum bir süre sonra aile bütçenizde gözle görülür derecede bir rahatlamaya sebep olacak, kredi kartı ödemelerinizin düştüğünü göreceksiniz. Benzer düşünce ile, eğer bu dönemde işletme cironuz düşmediyse, satışlarınız azalmadıysa, siparişlerinizde iptaller yoksa, kısacası aynı gelir düzeyinde tutunabiliyorsanız işletmenizde de bir süre sonra bütçe fazlası vermeye başladığınızı göreceksiniz. Hele ki, hizmet sektöründe faaliyet gösteriyorsanız ve giderlerinizin büyük çoğunluğu Genel Yönetim Gideri ise bu fark daha erken ve daha bariz olarak belirginleşecektir.

Peki, pratikte bu durum mümkün mü? Ücretli çalışan kişiler ve memurlar gibi toplumun bir kısmı için bireysel olarak evet. Ancak, gelir kaybına uğramayacak işletme yüzdesinin çok düşük olacağından hareketle, işletmeler açısından bu durum maalesef pratikte pek karşılık bulamayacaktır. Her ne kadar işletmeler için zorunlu bir tasarruf döneminde olunsa da, bu tasarrufların gelirdeki kaybı karşılama ihtimali oldukça düşük görünüyor. O zaman salgın sonrası için bir zorunluluk da kendiliğinden ortaya çıkıyor: Koronavirüs pandemisi süresince yapılan ve işletmelerin yeni fark ettikleri tasarruf kalemlerinin, dünyanın iyileşmesi sonrasında da devam ettirilmesi mecburiyeti !

Kriz öncesinde de tasarrufun en önemli gündem maddelerinden birisi olması gerektiğini defalarca yazmıştım. Hatta konu ile ilgili İşletmelerde Tasarruf İçin Kapsamlı Bir Rehber başlığıyla bir yazı da yayınlamıştım. Her ne kadar burada alışılagelmişin dışında öneriler sıralanmış olsa da, özünde bu dönem öncesindeki tasarruf önerilerimiz genellikle alışılagelmiş tedbirleri kapsamaktaydı. Oysa şu anda, şartların zorlamasıyla bir çok gider kaleminde farklı tasarruf yaklaşımlarının gelişeceği çok aşikar ve işletmelerin salgın sonrası yaşayacakları daralmaya bağlı olarak bu tasarrufları uygulamayı sürdürmek zorunda kalacakları da rahatlıkla söylenebilir. Tabii ki, bireysel ve kurumsal bazdaki bu gider düşüşü, beraberinde dolaşımdaki parayı azalatacak ve başkaca sorunlara yol açacaktır. Bu da bir başka yazı konusu olsun, diyor ve devam ediyoruz.

Norm Kadro ile Çalışmak

Koronavirüs günlerinde bir çok işletme personel politikası olarak ücretli yıllık izin, ücretsiz izin, kısa çalışma ödeneği, denkeştirme gibi yöntemleri kullanmakta. Bununla birlikte maalesef çok sayıda işten çıkarma haberi de geliyor ve gelmeye devam edecek. Bu durum işletmeleri daha az kişi ile aynı işi yapma yönünde tüm süreçlerini yeniden dizayn etmeye ve norm kadro çalışmaları yapmaya mecbur bırakıyor. Salgın sonrasında da, en büyük gider kalemlerinin başında gelen personel giderleri bakımından işletmelerin aynı şekilde devam edeceğini ve norm kadro ile çalışarak, bu dönemde yaşadıkları kayıpları personel giderleri tasarrufuyla kapatma gayretine gireceklerini öngörmek çok zor değil.

Norm kadro ile ilgili olarak, Norm Kadro Nedir, Neden Önemlidir ? başlıklı yazımı okumanızı da tavsiye ederim.

Kira Giderleri

Küçülen personel kadrosu ve ilerleyen kısımlarda ele alacağımız evden çalışma hususu, özellikle hizmet işletmelerinin ofis alanı ihtiyacını azaltacak ve başlıca gider kalemlerinden birisi olan kira (ve aidat) giderlerinde, gereksiz alanların terk edilmesi ile birlikte tasarruf yapılması gündeme gelecektir.

Seyahat ve Temsil – Ağırlama Giderleri

Bugün, aslında seyahat etmeden, müşterilerle yüzyüze görüşmeden başarmamızın mümkün olmadığı yönünde zihnimizde oluşan önyargıları yaşanan mecburiyet neticesinde terk etmek üzereyiz ve bu süreç sonrasında da tasarruf etmek zorunda olacağımız için seyahat etmeden (veya asgari düzeyde seyahat ederek) çalışmayı sürdürmek zorunda kalacağız.

Salgının en büyük etkisi belki de video konferans sisteminin artık iş yaşamının ayrılmaz bir parçası olarak kabul edilmesi olacak ve bu durum iş yapış biçimlerini geri dönülmez biçimde dönüştürecektir. Seyahat giderleri de, bu anlamda etkilenecek ilk giderlerdendir.

Toplantılar, Eğitimler, Kongreler, Fuarlar, Eğlence ve Organizasyonlar

Koronavirüs pandemisi bittikten sonra da, özellikle psikolojik etkilerinin bir süre daha devam etmesi kaçınılmaz. Bunun da etkisiyle, şu anda online ortama taşınan ve başlıkta vurgulanan tüm faaliyetler bu dönem sonrasında da bu şekilde sürdürülecektir. Bu kalemlerden sağlanacak tasarruf da, işletme giderlerinin azaltılması ve bütçe açıklarının düşürülmesi yönünde yönetimlerin elindeki güçlü argümanlardan birisi olacaktır.

Evden Çalışma ve Buna Bağlı Tasarruflar

Çok uzunca bir süreden bu yana iş hayatının bir parçası olan evden çalışma (uzaktan – home office çalışma) salgın süresince başvurulan başlıca çalışma yöntemi olmuş durumda. Şu anda neredeyse tüm kurumlar tamamen veya kısmen evden çalışma sistemine geçiş yapmış durumda. Bankalar da dahil olmak üzere…

Evden çalışma neticesinde şirketlerin sağladığı başlıca tasarruf kalemlerini; araç giderleri, personel yemek giderleri, eğitim giderleri (çoğunlukla online olarak sürdürülmekte), elektrik – su faturaları, temizlik, kargo ve diğer tüm ofis giderleri şeklinde sıralamak mümkün. Dikkat edilirse, tüm bu giderler toplamda önemli bir meblağ tutmakta.

Ayrıca, bu süreçte evden çalışan kişilerin yaklaşık %50′ sinin pandemi sonrasında da evden çalışmaya devam etmeyi isteyecekleri yönünde tahminler de mevcut. Tüm bunların neticesinde, önümüzdeki yıldan itibaren iş yapış biçiminin zorunlu olarak evrileceği ve buna bağlı tasarrufların sürdürülmesi yönünde çaba sarf edileceği söylenebilir.

Kırtasiye Giderleri

Yöneticiler olarak kağıtsız ofis (paperless office) kavramı ve dijital süreç yönetimi zaten uzunca bir süreden beri bizlerin gündemindeydi. İçerisinde bulunduğumuz salgın ise bu kavramların mecburen ve çok hızlı bir biçimde çalışma hayatımızın bir parçası olmasını sağladı, demek de yanlış olmayacaktır.

Salgın sonrası dönemde de işletmelerin, şu anda tüm güçleriyle gerçekleştirmeyi çalıştıkları dijital dönüşüm sürecini devam ettireceklerini ve artık kırtasiye giderlerinin önemli ölçüde düşürülerek sağlanan tasarrufun genele yayılacağını öngörmekteyiz.

Reklam

Hiç şüphe yok ki, işletmeler için önemli gider kalemlerinden birisini de reklam harcamaları oluşturmaktadır ve bu noktada, geleneksel (konvansiyonel) mecraların maliyetleri yenilikçi ürünlere göre çok daha fazla olmaktadır. Yaşadığımız kriz neticesinde evlerine kapanan ve işletmelerin hedef kitlesini oluşturan insanlar artık interneti ve dolayısı ile sosyal medyayı çok daha fazla ve aktif bir şekilde kullanıyorlar. İşletmeler de bu süreçte bu mecralar üzerinden sürekli mesaj verebilmek adına çaba içerisindeler. Bu kullanımın mesajı veren ve alan tarafların her ikisi için, çekirdek krizin bitmesinden sonra da böyle yoğun olarak devam edeceğini söyleyebiliriz. Bunun bir neticesi olarak işletmeler de, dijital reklama daha fazla ağırlık verecek ve bu anlamda sağladıkları tasarrufu sürdürme gayreti içerisinde olacaklardır.